Γεωλογία - Γεωγραφία Α΄ Γυμνασίου
Ενότητα Α1.4: Ποιον χάρτη να διαλέξω;
Γεια σας παιδιά! Σήμερα θα εξερευνήσουμε πώς η σωστή επιλογή χάρτη μπορεί να μας βοηθήσει να λύσουμε καθημερινά προβλήματα και να πάρουμε σημαντικές αποφάσεις.
Θα δούμε πώς ένας εργοστασιάρχης θα επιλέξει την ιδανική τοποθεσία για το εργοστάσιό του και θα μάθουμε για τις δύο βασικές κατηγορίες χαρτών.
Το δίλημμα του εργοστασιάρχη [1]
Φανταστείτε έναν εργοστασιάρχη που θέλει να χτίσει ένα εργοστάσιο αλουμινίου. Το βιβλίο μας ρωτά: Αρκεί ένας χάρτης του αναγλύφου της περιοχής, για να του δώσει όλες τις πληροφορίες που χρειάζεται; [1]
Απάντηση: Όχι, φυσικά και όχι! Ένας χάρτης αναγλύφου μάς δείχνει μόνο το έδαφος, δηλαδή βουνά, πεδιάδες, υψόμετρα. Ο εργοστασιάρχης όμως χρειάζεται πολύ περισσότερες πληροφορίες για να πάρει μια τόσο σημαντική απόφαση. Χρειάζεται να ξέρει πού βρίσκονται οι πρώτες ύλες, πώς θα μεταφερθεί το προϊόν, πού υπάρχει ενέργεια κ.λπ. [1]
Trivia: Γνωρίζετε ότι η παραγωγή αλουμινίου από βωξίτη είναι μία από τις πιο ενεργοβόρες βιομηχανικές διαδικασίες; Η διεργασία Hall-Héroult, που χρησιμοποιείται ευρέως, απαιτεί τεράστιες ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας για να διασπάσει το οξείδιο του αλουμινίου!
Ποιους άλλους χάρτες χρειάζεται ο εργοστασιάρχης; [1, 2]
Αφού λοιπόν ο χάρτης αναγλύφου δεν είναι αρκετός, ποιους άλλους χάρτες θα μπορούσε να χρειαστεί και τι πληροφορίες θα έπρεπε να δίνουν αυτοί; [1]
Πιθανές απαντήσεις:
- Α. Χάρτης κοιτασμάτων βωξίτη: Για να εντοπίσει τις πηγές της πρώτης ύλης.
- Β. Χάρτης ενεργειακών υποδομών: Για να βρει πού βρίσκονται τα εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ή το δίκτυο μεταφοράς της.
- Γ. Χάρτης βιομηχανικών ζωνών: Για να δει την εγγύτητα σε άλλες βιομηχανικές περιοχές για συνεργασίες ή προμήθειες.
- Δ. Χάρτης μεταφορικού δικτύου (λιμάνια/δρόμοι): Για να εξασφαλίσει εύκολη πρόσβαση στη θάλασσα για μεταφορά προϊόντων και σε οδικό δίκτυο.
- Ε. (πρόσθετη ιδέα) Χάρτης πληθυσμιακής κατανομής: Για να εξασφαλίσει εργατικό δυναμικό.
Όλες αυτές οι πληροφορίες είναι κρίσιμες για τη βιωσιμότητα και την επιτυχία του εργοστασίου!
Επιλέγοντας τον τόπο όπου θα χτιστεί ένα εργοστάσιο αλουμινίου... [3]
Τελικά, ο εργοστασιάρχης συμβουλεύεται έναν ειδικό χάρτη της Στερεάς Ελλάδας, ο οποίος συνδυάζει πολλά πλεονεκτήματα. Ας τον μελετήσουμε! [3]
Βαθιά Ανάλυση: Σημασία της Συνδυαστικής Μελέτης Χαρτών
Εδώ βλέπουμε την πρακτική εφαρμογή αυτού που μάθαμε! Ένας καλός χαρτογράφος (ή ένα σύστημα GIS) μπορεί να συνδυάσει δεδομένα από πολλούς θεματικούς χάρτες σε έναν ενιαίο χάρτη. Έτσι, ο εργοστασιάρχης μπορεί να δει με μια ματιά όλα τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα κάθε πιθανής τοποθεσίας.
Trivia: Η Ελλάδα είναι μία από τις χώρες της Ευρώπης με σημαντικά κοιτάσματα βωξίτη, κυρίως στην περιοχή της Φωκίδας και της Βοιωτίας. Ο βωξίτης εξορύσσεται και εξάγεται, ενώ ένα μέρος του μετατρέπεται σε αλουμίνα και αλουμίνιο στη χώρα μας.
Αξιολόγηση Πλεονεκτημάτων: Βωξίτης & Ηλεκτρική Ενέργεια [4]
Ας δούμε τις ερωτήσεις του βιβλίου και πώς θα τις απαντούσαμε με βάση τον χάρτη της Στερεάς Ελλάδας (που είδαμε στην προηγούμενη διαφάνεια):
Α. Γειτονικά κοιτάσματα βωξίτη: Πόσο μακριά θα βρίσκεται το υπό κατασκευή εργοστάσιο αλουμινίου από την κοντινότερη περιοχή κοιτασμάτων βωξίτη; [4]
Απάντηση: Χωρίς την ακριβή κλίμακα και το υπόμνημα του χάρτη, δεν μπορούμε να δώσουμε μια συγκεκριμένη τιμή σε χιλιόμετρα. Ωστόσο, θα αναζητούσαμε στον χάρτη τα σύμβολα που υποδηλώνουν κοιτάσματα βωξίτη και θα επιλέγαμε μια τοποθεσία εργοστασίου κοντά σε αυτά, για να μειώσουμε το κόστος μεταφοράς πρώτων υλών.
Β. Ηλεκτρική ενέργεια: Πόσο μακριά θα βρίσκεται το υπό κατασκευή εργοστάσιο αλουμινίου από το κοντινότερο εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας; [4]
Απάντηση: Πάλι, χρειάζεται το υπόμνημα του χάρτη για τα σύμβολα των εργοστασίων ενέργειας. Το εργοστάσιο αλουμινίου καταναλώνει τεράστιες ποσότητες ρεύματος, "όσο μια μικρή πόλη" [3]. Άρα, η εγγύτητα σε μια ισχυρή πηγή ενέργειας είναι κρίσιμη, είτε εργοστάσιο είτε κόμβος δικτύου μεταφοράς, για να διασφαλιστεί η σταθερή και οικονομική παροχή.
Αξιολόγηση Πλεονεκτημάτων: Πρόσβαση σε Βιομηχανικές Περιοχές & Θάλασσα [4, 5]
Συνεχίζουμε με την αξιολόγηση των πλεονεκτημάτων για την τοποθεσία του εργοστασίου αλουμινίου:
Γ. Άμεση πρόσβαση σε άλλες βιομηχανικές περιοχές: Πόσο κοντά θα βρίσκεται το υπό κατασκευή εργοστάσιο αλουμινίου σε άλλες βιομηχανικές περιοχές της Ελλάδας; [4]
Απάντηση: Η εγγύτητα σε άλλες βιομηχανικές περιοχές μπορεί να σημαίνει εύκολη προμήθεια βοηθητικών υλικών, συνεργασίες, ή και αγορά για τα προϊόντα του εργοστασίου. Θα αναζητούσαμε περιοχές στον χάρτη που να είναι χαρακτηρισμένες ως βιομηχανικές ζώνες.
Δ. Άμεση πρόσβαση στη θάλασσα: Έχει το υπό κατασκευή εργοστάσιο αλουμινίου πρόσβαση στη θάλασσα για τη μεταφορά των προϊόντων του; Πόσο μακριά θα βρίσκεται από το κοντινότερο λιμάνι; [5]
Απάντηση: Η μεταφορά αλουμινίου και των προϊόντων του είναι συχνά ογκώδης και βαριά. Η πρόσβαση σε λιμάνι είναι ζωτικής σημασίας για εξαγωγές και εισαγωγές μεγάλων ποσοτήτων, μειώνοντας το κόστος μεταφοράς. Θα επιλέγαμε μια τοποθεσία με άμεση ή πολύ κοντινή πρόσβαση σε μεγάλο λιμάνι.
Εντοπισμός της πιθανής θέσης του εργοστασίου και η αξία των χαρτών [5]
Ερώτηση: Σημείωσε πάνω στον χάρτη την πιθανή θέση του εργοστασίου. [5]
Απάντηση: Με βάση όλα τα παραπάνω, ο ιδανικός εργοστασιάρχης θα επέλεγε μια τοποθεσία που να βρίσκεται:
- Κοντά σε κοιτάσματα βωξίτη.
- Κοντά σε πηγές ή δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας.
- Με εύκολη πρόσβαση σε βιομηχανικές περιοχές.
- Και κυρίως, με άμεση ή πολύ κοντινή πρόσβαση σε λιμάνι.
Συμπέρασμα: Ο χάρτης είναι ένα πολύτιμο εργαλείο όχι μόνο για να εντοπίζουμε τόπους ή να ταξιδεύουμε, αλλά και για να παίρνουμε αποφάσεις που σχετίζονται με τον χώρο. Οι άνθρωποι, για κάθε ανάγκη τους, σχεδιάζουν έναν χάρτη, άρα υπάρχουν τόσα είδη χαρτών όσα και οι ανάγκες τους [5].
Κατηγορίες χαρτών [5, 6]
Επειδή κανένας χάρτης δεν μπορεί να μας δώσει όλες τις πληροφορίες, χωρίζουμε τους χάρτες σε δύο κύριες κατηγορίες:
1. Χάρτες γενικής χρήσης [6]
Αυτοί οι χάρτες περιέχουν ποικιλία πληροφοριών για πολλά διαφορετικά στοιχεία ενός τόπου. Για παράδειγμα, μπορεί να δείχνουν βουνά, πεδιάδες, δρόμους, πόλεις, ποτάμια κ.λπ. Γι' αυτόν τον λόγο, χρησιμοποιούν μεγάλη ποικιλία συμβόλων, όπως σημεία, γραμμές, επιφάνειες, χρώματα, αριθμούς και γράμματα. [6]
Παραδείγματα: Οι χάρτες αναγλύφου (όπως αυτός που αρχικά σκέφτηκε ο εργοστασιάρχης), οι τοπογραφικοί χάρτες και οι πολιτικοί χάρτες.
2. Θεματικοί χάρτες [6]
Οι θεματικοί χάρτες επικεντρώνονται σε ένα συγκεκριμένο θέμα. Δηλαδή, παρουσιάζουν μόνο ένα είδος πληροφορίας ή ένα σύνολο πληροφοριών που σχετίζονται με ένα θέμα. [6]
Παραδείγματα: Χάρτες οδικού δικτύου, χάρτες θερμοκρασιών, χάρτες βροχοπτώσεων, χάρτες κατανομής πληθυσμού, χάρτες παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας. Οι χάρτες που ζητήσαμε από τον εργοστασιάρχη (βωξίτη, ενέργειας, κ.λπ.) είναι όλοι θεματικοί!