Παρουσίαση: Γεωγραφικές Συντεταγμένες

Κατανόηση του Κόσμου μας

Ενότητα Α1.1 & Α1.2 (μέρος)

1 / 21

Ενότητα Α1.1: Γεωγραφικές Συντεταγμένες

Οργάνωση και Προσανατολισμός της Γης

Από την αρχαιότητα, ο άνθρωπος ένιωσε την ανάγκη να "οργανώσει" τον χώρο γύρω του για να τον αξιοποιεί καλύτερα. Η ικανότητα εύρεσης της θέσης ήταν ζωτικής σημασίας.

Απεικόνιση αρχαίου χάρτη ή φυσικών σημείων αναφοράς

Πρώιμες προσπάθειες χαρτογράφησης και προσανατολισμού

2 / 21

Η Ανάγκη για Προσανατολισμό

  • Αρχικά, χρησιμοποιούσε φυσικά "σημάδια", όπως δέντρα, βουνά, ποτάμια, για να προσανατολιστεί σε περιορισμένες περιοχές.
  • Για μεγαλύτερες αποστάσεις, στράφηκε σε σταθερότερα σημεία αναφοράς:
    • Την ανατολή και δύση του Ήλιου.
    • Τη θέση των άστρων.
  • Κατασκεύασε μεγάλα έργα, όπως οι φάροι, για να διευκολύνει την πλοήγηση.
3 / 21

Η Πρόκληση: Ανοιχτή Θάλασσα & Σφαιρικότητα

Τα πράγματα έγιναν πολύ δύσκολα κυρίως όταν ο άνθρωπος έμαθε να ταξιδεύει στην ανοιχτή θάλασσα και στην έρημο, στις οποίες δεν υπάρχουν σημάδια προσανατολισμού.

Η μεγαλύτερη πρόκληση όμως ήρθε όταν κατάλαβε ότι η Γη είναι σφαιρική.

Προβληματισμός: Πώς μπορεί κανείς να βρει την ακριβή του θέση σε μια τεράστια, σφαιρική επιφάνεια που δεν έχει ορατά "σημάδια";

Απεικόνιση της Γης ως σφαίρα

Η σφαιρικότητα της Γης απαιτεί ένα νέο σύστημα

4 / 21

Το Σύστημα των Γεωγραφικών Συντεταγμένων

Για να απαντήσουν σε αυτή την πρόκληση, οι επιστήμονες χώρισαν την επιφάνεια της Γης με νοητές γραμμές.

Αυτές οι νοητές γραμμές δημιουργούν ένα πλέγμα που επιτρέπει τον ακριβή προσδιορισμό της θέσης οποιουδήποτε τόπου στον πλανήτη.

Με αυτό τον τρόπο, κάθε σημείο στη Γη μπορεί να αποκτήσει μια μοναδική "διεύθυνση".

Πλέγμα γεωγραφικών συντεταγμένων σε υδρόγειο

Το νοητό πλέγμα των γεωγραφικών συντεταγμένων

5 / 21

Παράλληλοι και Γεωγραφικό Πλάτος

Οι παράλληλοι είναι νοητοί κύκλοι που είναι κάθετοι στον άξονα της Γης.

  • Δείχνουν το πόσο βόρεια ή νότια βρίσκεται ένα μέρος από τον Ισημερινό.
  • Μετριούνται σε μοίρες του τόξου, από 0° έως 90° σε κάθε ημισφαίριο (Βόρειο και Νότιο).
  • Ο Ισημερινός είναι ο μεγαλύτερος παράλληλος, έχει γεωγραφικό πλάτος 0° και χωρίζει τη Γη σε δύο ημισφαίρια: το Βόρειο και το Νότιο.

Αυτές οι τιμές προσδιορίζουν το γεωγραφικό πλάτος.

Απεικόνιση παραλλήλων και γεωγραφικού πλάτους

Οι παράλληλοι κύκλοι και ο Ισημερινός

6 / 21

Trivia: Ακρίβεια Γεωγραφικών Συντεταγμένων

Για ακόμα μεγαλύτερη ακρίβεια στον προσδιορισμό της θέσης, οι μοίρες του γεωγραφικού πλάτους (και μήκους) υποδιαιρούνται σε λεπτά (') και δευτερόλεπτα (").

  • Κάθε μοίρα (°) υποδιαιρείται σε 60 λεπτά (').
  • Κάθε λεπτό (') υποδιαιρείται σε 60 δευτερόλεπτα (").

Έτσι, μια θέση μπορεί να περιγραφεί με μεγάλη ακρίβεια, π.χ., 37°58'30" Βόρειο Πλάτος, επιτρέποντας τον εντοπισμό ενός σημείου με ακρίβεια λίγων μέτρων.

7 / 21

Μεσημβρινοί και Γεωγραφικό Μήκος

Οι μεσημβρινοί είναι νοητά ημικύκλια που εκτείνονται από τον έναν πόλο στον άλλον.

  • Μετριούνται από 0° έως 180° ανατολικά του πρώτου μεσημβρινού και από 0° έως 180° δυτικά του πρώτου μεσημβρινού.
  • Ο Πρώτος Μεσημβρινός είναι ο μεσημβρινός που περνάει από το βασιλικό αστεροσκοπείο του Γκρίνουιτς κοντά στο Λονδίνο και έχει τιμή 0°.

Αυτές οι τιμές προσδιορίζουν το γεωγραφικό μήκος.

Απεικόνιση μεσημβρινών και γεωγραφικού μήκους

Οι μεσημβρινοί και το γεωγραφικό μήκος

8 / 21

Trivia: Γιατί το Γκρίνουιτς;

Η επιλογή του Γκρίνουιτς ως σημείο αναφοράς για τον Πρώτο Μεσημβρινό το 1884, σε διεθνή συνδιάσκεψη, δεν ήταν τυχαία.

  • Η Βρετανική Αυτοκρατορία ήταν τότε η κυρίαρχη ναυτική και παγκόσμια δύναμη.
  • Ήδη, περίπου το 70% των παγκόσμιων χαρτών και διαγραμμάτων χρησιμοποιούσαν το Γκρίνουιτς ως πρωταρχικό μεσημβρινό.
  • Η επιλογή αυτή εξασφάλιζε ομοιομορφία και διευκόλυνση στην παγκόσμια ναυσιπλοΐα και χαρτογράφηση, καθώς η αλλαγή θα ήταν δυσανάλογα δαπανηρή για τις άλλες χώρες.
9 / 21

Γεωγραφικές Συντεταγμένες

Έτσι, γεωγραφικές συντεταγμένες ονομάζονται το γεωγραφικό πλάτος και το γεωγραφικό μήκος ενός τόπου.

Με τη βοήθειά τους, προσδιορίζεται η ακριβής και μοναδική γεωγραφική θέση ενός σημείου (τόπου) στην επιφάνεια της Γης.

Για παράδειγμα, η Νέα Υόρκη βρίσκεται περίπου στις 40.71° Βόρειο Πλάτος και 74.01° Δυτικό Μήκος.

Χάρτης με σημείο και συντεταγμένες

Ο προσδιορισμός της θέσης μέσω συντεταγμένων

10 / 21

Εφαρμογή και Πρακτική Άσκηση

Προβληματισμός: Μπορεί κανείς να αγγίξει τον μεσημβρινό;

Απάντηση: Όχι, οι μεσημβρινοί (όπως και οι παράλληλοι) είναι νοητές γραμμές. Αποτελούν ένα εννοιολογικό εργαλείο, μια ανθρώπινη επινόηση για να οργανώσουμε και να μετρήσουμε τη σφαιρική επιφάνεια της Γης. Δεν έχουν φυσική, υλική υπόσταση και δεν μπορούμε να τις αγγίξουμε.

  • Εντοπισμός τόπων: Με μια υδρόγειο σφαίρα, μπορούμε να εντοπίσουμε εύκολα τόπους με συγκεκριμένο γεωγραφικό πλάτος ή μήκος.
  • Προσδιορισμός θέσης: Μπορούμε να προσδιορίσουμε τη θέση συγκεκριμένων σημείων, όπως στη Λίμνη Πλαστήρα, με τη βοήθεια των συντεταγμένων.
χάρτης Λίμνης Πλαστήρα για εντοπισμό σημείων

Πρακτική εφαρμογή στην εύρεση θέσης

11 / 21

Σύνοψη Ενότητας Α1.1

Στην ενότητα αυτή, μάθαμε:

  • Την ιστορική ανάγκη του ανθρώπου για προσανατολισμό και οργάνωση του χώρου.
  • Πώς η σφαιρικότητα της Γης οδήγησε στην επινόηση του συστήματος των γεωγραφικών συντεταγμένων.
  • Τους ρόλους των παραλλήλων (γεωγραφικό πλάτος) και των μεσημβρινών (γεωγραφικό μήκος) στον ακριβή προσδιορισμό θέσης.
  • Πώς οι συντεταγμένες επιτρέπουν τη μοναδική περιγραφή οποιουδήποτε σημείου στον πλανήτη μας.
12 / 21

Ενότητα Α1.2: Γεωγραφικό Πλάτος και Κλίμα, Γεωγραφικό Μήκος και Ώρα

Ας δούμε τώρα τις σημαντικές επιπτώσεις του γεωγραφικού πλάτους στο κλίμα και του γεωγραφικού μήκους στην ώρα και την ημερομηνία.

13 / 21

Γεωγραφικό Πλάτος και Κλίμα

Το γεωγραφικό πλάτος είναι καθοριστικός παράγοντας για το κλίμα ενός τόπου, καθώς επηρεάζει τη γωνία πρόσπτωσης των ηλιακών ακτίνων στην επιφάνεια της Γης.

  • Στον Ισημερινό, οι ακτίνες πέφτουν κάθετα και θερμαίνουν πολύ την επιφάνεια της Γης.
  • Όσο απομακρυνόμαστε από τον Ισημερινό, οι ακτίνες πέφτουν όλο και πιο πλάγια και θερμαίνουν τη Γη λιγότερο.
Διάγραμμα με γωνία πρόσπτωσης ηλιακών ακτίνων στη Γη

Η γωνία πρόσπτωσης των ηλιακών ακτίνων επηρεάζει τη θέρμανση

14 / 21

Εμβάθυνση: Γιατί η Γωνία Πρόσπτωσης Έχει Σημασία;

Η γωνία πρόσπτωσης επηρεάζει την ένταση της ηλιακής ακτινοβολίας που φτάνει στην επιφάνεια για δύο βασικούς λόγους:

  • Επιφάνεια Διάχυσης: Όταν οι ακτίνες πέφτουν κάθετα, η ενέργεια συγκεντρώνεται σε μικρότερη επιφάνεια, προκαλώντας μεγαλύτερη θέρμανση. Όταν πέφτουν πλάγια, η ίδια ποσότητα ενέργειας απλώνεται σε μεγαλύτερη επιφάνεια, με αποτέλεσμα λιγότερη θέρμανση ανά τετραγωνικό μέτρο.
  • Ατμοσφαιρική Διαδρομή: Οι πλάγιες ακτίνες διασχίζουν ένα μεγαλύτερο τμήμα της ατμόσφαιρας. Κατά τη διάρκεια αυτής της μεγαλύτερης διαδρομής, περισσότερη ενέργεια απορροφάται, ανακλάται ή διασκορπίζεται από τα αέρια και τα σωματίδια της ατμόσφαιρας, μειώνοντας την ποσότητα που φτάνει στο έδαφος.
15 / 21

Θερμικές Ζώνες

Αυτή η διαφορά στην ένταση της θέρμανσης, λόγω του γεωγραφικού πλάτους, οδηγεί στη διάκριση πέντε θερμικών ζωνών στη Γη:

  1. Μία θερμή ζώνη (γύρω από τον Ισημερινό).
  2. Δύο εύκρατες ζώνες (μία στο Βόρειο και μία στο Νότιο Ημισφαίριο).
  3. Δύο ψυχρές ζώνες (μία στον Βόρειο και μία στον Νότιο Πόλο).

Κάθε ζώνη χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένα κλιματικά χαρακτηριστικά, όπως θερμοκρασία και βροχοπτώσεις.

Χάρτης με τις πέντε θερμικές ζώνες της Γης

Οι πέντε θερμικές ζώνες της Γης

16 / 21

Γεωγραφικό Μήκος και Ώρα

Το γεωγραφικό μήκος είναι υπεύθυνο για τις διαφορές ώρας μεταξύ των τόπων.

Η Γη περιστρέφεται 360° σε 24 ώρες, που σημαίνει ότι περιστρέφεται 15° κάθε ώρα.

  • Για πρακτικούς λόγους, η Γη χωρίζεται σε 24 ωριαίες ατράκτους (ζώνες ώρας), καθεμία με πλάτος 15°.
  • Παράδειγμα: Όταν εκεί όπου βρισκόμαστε είναι μεσημέρι (12:00), 15° ανατολικότερα η ώρα είναι 1 μ.μ., ενώ 15° δυτικότερα η ώρα είναι 11 π.μ.
Παγκόσμιος χάρτης ωριαίων ατράκτων

Οι ωριαίες άτρακτοι της Γης

17 / 21

Trivia: UTC και GMT - Η Παγκόσμια Ώρα

Η Συντονισμένη Παγκόσμια Ώρα (UTC - Coordinated Universal Time) είναι το κύριο πρότυπο ώρας με το οποίο ο κόσμος ρυθμίζει τα ρολόγια του.

  • Είναι ο σύγχρονος "διάδοχος" του GMT (Greenwich Mean Time), το οποίο βασιζόταν στην ώρα του Γκρίνουιτς.
  • Το UTC είναι πιο ακριβές, καθώς βασίζεται σε ατομικά ρολόγια και είναι το παγκόσμιο πρότυπο για τον χρόνο.
  • Όλες οι ζώνες ώρας εκφράζονται ως +X ή -X ώρες από το UTC (π.χ. UTC+2 για την Ελλάδα τον χειμώνα).
18 / 21

Γεωγραφικό Μήκος και Ημερομηνία

Το γεωγραφικό μήκος καθορίζει επίσης την ημερομηνία.

Η Διεθνής Γραμμή Ημερομηνίας είναι ο μεσημβρινός των 180° και αποτελεί το όριο αλλαγής της ημερομηνίας.

Η διέλευσή της μπορεί να οδηγήσει σε "κέρδος" ή "απώλεια" μιας ημέρας:

  • Εάν ταξιδεύετε από Δύση προς Ανατολή (π.χ., από την Ασία προς την Αμερική), κερδίζετε μια ημέρα (δηλαδή, επαναλαμβάνετε την ίδια ημερομηνία).
  • Εάν ταξιδεύετε από Ανατολή προς Δύση (π.χ., από την Αμερική προς την Ασία), χάνετε μια ημέρα (δηλαδή, παραλείπετε μια ημερομηνία).
Παγκόσμιος χάρτης με τη Διεθνή Γραμμή Ημερομηνίας

Η Διεθνής Γραμμή Ημερομηνίας

19 / 21

Παράδειγμα: Περλ Χάρμπορ

Η επίθεση στο Περλ Χάρμπορ το 1941 αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της επίδρασης του γεωγραφικού μήκους στην ημερομηνία.

  • Στην Ιαπωνία, όπου σχεδιάστηκε η επίθεση, καταγράφηκε ως 8 Δεκεμβρίου.
  • Στο Περλ Χάρμπορ της Χαβάης, λόγω της διαφοράς ώρας και της διέλευσης της Διεθνούς Γραμμής Ημερομηνίας, καταγράφηκε ως 7 Δεκεμβρίου.

Αυτό φανερώνει πώς η παγκόσμια γεωγραφία επηρεάζει ακόμα και την καταγραφή ιστορικών γεγονότων.

Χάρτης του Ειρηνικού με τις ημερομηνίες της επίθεσης στο Περλ Χάρμπορ

Διαφορετικές ημερομηνίες λόγω Διεθνούς Γραμμής Ημερομηνίας

20 / 21

Τέλος Ενότητας Α1.2 (Μέρος)

Παίζοντας με το Γεωγραφικό Πλάτος... και πέρα

Εδώ ολοκληρώνεται το ζητούμενο μέρος της παρουσίασης για την ενότητα Α1.2.

Ευχαριστούμε για την προσοχή σας!

21 / 21